Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Qazaq aqbas бұқаларында тәулігіне 2 кг салмақ қосуға қалай жетуге болады
Бірден екі бұқаны - qazaq aqbas абсолютті чемпиондарын біз "Даурен" шаруа қожалығында кездестірдік. Ол Абай облысының Кезенсу ауылының маңында жұмыс істейді, 2014 жылдан бастап қазақтың ақбас асыл тұқымды малын өсіреді. Селекция бойынша сауатты жұмыс биылғы жылы шаруашылыққа жеңісті екі рет атап өтуге мүмкіндік берді: Гаврюша лақап аты бар бұқа Лепсідегі көрмеде, ал Бублик лақап аты бар бұқа Jana Dala/Green Day көрмесінде чемпион болып танылды. ElDala.kz командасы АгроКараван Ет 2023 байқауының алтыншы күні осында болды.
"Дәурен" ШҚ - отбасылық ферма. Шыңғыс Манапұлы Әбдірайымов оны "Кезенсу" мал шаруашылығы бағытындағы құлаған совхоз негізінде құрды.
Әкесіне алдымен кіші ұлы Дәурен көмектесті, ал екінші ұлы - Нұртуған Манап 2015 жылы қосылды. Қазір ол шаруашылықта қазақтың ақбас тұқымды малымен айналысады.
- Алғашында шаруашылық нашар дамыды, - деп еске алды Нұртуған Манап (басты суретте). - Мен өзім 1996 жылы қалаға барып, әскери бейімділігі бар "Жасұлан" мектебіне оқуға түстім. Бірақ оны бітіргеннен кейін әскери бағытты жалғастырмай, экономикалық университетке, содан кейін заң факультетіне түстім.
Жоғары білім туралы екі диплом алғаннан кейін Нұртуған Манап сегіз жылын банк саласында жұмыс істеуге арнады. Бірақ 2015 жылы әкесі мен ағасына ферманы аяғына қоюға көмектесу үшін туған үйіне оралды. Ол кезде мұнда мал болған, бірақ асыл тұқымды емес. 2016 жылы ет комбинатына тауарлық мал тапсырылып, қазақтың ақбас тұқымды ірі қарасы сатып алынды.
- Бастапқыда Шығыс Қазақстан облысындағы бірнеше шаруашылықтан 90 бас сиыр, бес бұқа сатып алдық, – дейді Нұртуған Манап. – Содан кейін, 2017 жылы қосымша екі рет – 40 және 50 бас аналық мал сатып алдық. Кейіннен құнажындарды Солтүстік Қазақстан, Ақмола облыстарынан әкелдік. Ал соңғы рет Қостанай облысынан 2019 жылы 139 бас мал әкелдік. Біз әртүрлі аймақтарды таңдадық, өйткені біз генетиканы әртараптандыруды көздедік.
Қазір шаруашылықта 520 аналық мал бар, ал жалпы саны 1000-ға жуық.
Нұртуған Манап тұқымды таңдауды ойлаған кезде, ол шаруашылыққа қандай асыл тұқымды жас малды өткізу оңайырақ болады деген сұраққа негізделді. Және айқын қорытынды жасады: елде qazaq aqbas малы ең көп таралғандықтан, бұл кез-келген шетелдік емес, осы тұқымның асыл тұқымды бұқаларына деген сұранысты білдіреді.
Енді, бес жылдан кейін фермер қателеспегенін түсінеді - саладағы барлық қиындықтарға қарамастан сұраныс бар.
Басқа артықшылықтар - жергілікті малға Қазақстанның жағдайына бейімделу кезеңінен өтудің қажеті жоқ. Сонымен қатар, ол жергілікті ауруларға аз сезімтал. Шетелде мал сатып алғанда, фермер әрқашан жергілікті ветеринарларға белгісіз ауруды әкелу қаупін тудырады. Мамандардың жетіспеушілігін және ветеринарлық препараттардың жоғары бағасын ескере отырып, малдың денсаулығы туралы алдын-ала ойлану керек.
- Осы жазда ауа температурасы +42 +43 градусқа дейін көтерілді, - деді Нұртуған Манап. - Ал қыста мал аязда және боранда далада тұрады. Qazaq aqbas бұл жағдайлардың бәріне сабырмен шыдайды. Олардың терісі қалың және қыста жүнмен жабылады. Сиыр терісі деп бекер айтпаған.
Жайылымдық күтіп-бағуға келетін болсақ, "Дәурен" ШҚ-да еркін жайылымда малды қосымша жемдеудің қажеті жоқ. Шаруашылық жайылымдарының көлемі - 3,5 мың га, оның бір бөлігі топсалы тормен, бір бөлігі - электр шопанымен қоршалған. Ірі қара мал жайылымда желтоқсанға дейін тұрады, тіпті қардың астынан жылқы сияқты жем табады.
Алайда, соңғы жылдары құрғақшылық күшейіп, шабындықтар бірінші болып зардап шегуде. Бұл әсіресе көктемде жаңбыр болмаған кезде жаман - содан кейін шөп өспейді. Биылғы маусымда бүгінге дейін әрқайсысы 250 келіден 2400 бума шөп жиналса, былтыр 5 мың дана орылды. Жағдайдан шығу үшін көрші аудандағы шаруамен келісіп, сол жерде шөп шабтық – тамыз-қыркүйек айларында жауған жаңбырдан кейін шөп жақсы шығыпты. Былтырғыдай биыл да жемдік астық сатып алдық – бұл қыста қосымша азық болады.
- Қазір шөп сатып алу өте қымбат, егістіктен бір орам 10 мың теңге тұрады, - деді Нұртуған Манап.
Жем-шөппен қиындықтарға байланысты шаруашылықта мал басын көбейтуге асықпайды. Бірақ негізінен мұндай жоспарлар бар. Мүмкіндіктердің бірі – жем-шөп пен жемшөп дақылдарын егу. Ал мұндай тәжірибе «Дәурен» шаруа қожалығында болды, 2016 жылы арпа орып, бірінші жылы 23 ц/га арпадан жақсы өнім алынды. Бұл сол кездегі облыс бойынша орташа өнімділік 11-12 ц/га болғанымен. Бірақ одан кейінгі құрғақ маусым табыстың қайталануына мүмкіндік бермеді.
Суаруды бастау жоспарда, ол үшін су көзі қажет. Еріген суды үнемдеу арқылы су көзін құру үшін бір шұңқырға тосқауыл қою жоспарлары бар.
Тағы бір мәселе - электрмен жабдықтау желісінің жоқтығы, онсыз айналмалы спринклер жүйесін жүргізу мүмкін емес. Электр энергиясы жоқ болса да, күн батареялары қыста тұрмыстық қажеттіліктерге пайдаланылады. Бірақ спринклер жүйесін пайдалану үшін әлдеқайда жоғары қуат қажет.
Желі тартуға мемлекеттен қаржы алу үшін аудандағы 17 шаруа қожалығы бірігіп, жобалық құжаттамасын әзірлеп, өтінім берген. Енді олар мақұлдауды күтуде. Ауданға қуат келсе, суару жобасы мүмкін болады. Басқа жағынан алғанда, шалғайдағы адамдардың өмір сүру сапасы жақсарады.
- Абай облысында бүгінде Қазақтың ақбас тұқымының республикалық палатаның 187 мүшесі-шаруашылық тіркелген, - деді палатаның өңірлік өкілі Жанболат Жексенбаев. - Асыл тұқымды аналық малдың саны - 51 мың бас.
"Дәурен" ШҚ Қазақтың ақбас тұқымының республикалық палатасының бірінші қатарлы шаруашылық болып табылады және бірінші санатты бұқаларды сатуға құқылы. Ол үшін бұқалардың өзіндік өнімділігі туралы зерттеулер жүргізіледі. Ең жақсы үлгілер күніне 2 кг-ға дейін салмақ қосады.
- Бұл менің жеке тәжірибем болды, - деді Нұртуған Манап. - Көрмеге 14-16 ай бойы Гаврюша мен Бублик бұқаларын дайындадым. Алдымен мен таза түйіршіктелген жеммен тамақтандырдым, түйіршіктерде арпа, бидай, жүгері, дәрумендер болды. Бұл күшейтілген жақсы жем. Бұл азық мөлшерінде олар күніне 2 кг салмақ қосты. Содан кейін тәжірибенің екінші кезеңінде мен түйіршіктелген жемнің мөлшерің 50% - ға дейін қысқарттым, ал қалған 50% кебек болды. Сонда да олар тәулігіне 2 кг салмақ қосты. Qazaq aqbas жақсы генетикасы дегені осы!
Айтпақшы, бұқаларды дайындаған көрме туралы: қазылар алқасы "Дәурен" ШҚ бұқаларының тұқымы мен экстерьерінің параметрлеріне сәйкестігін бағалады. Судья халықаралық деңгейдегі маман ПиДжи Батлер болды.
- Сарапшы айтқандай - жақсы бұқа жақсы жүруі, табында жақсы "жұмыс істеуі", жақсы жеуі керек, - деді Нұртуған Манап. - Жүріс, темперамент, тұяқтардың жағдайы және т. б. барлығы сегіз параметр бағаланды. Тіпті "құралға" қойылатын талаптар бар. Менің Бублик пен Гаврюшам бұған өте жақсы!
Лепсіде қазақтың ақбас тұқымды бұқалары арасында абсолютті чемпион Гаврюша болды. Jana Dala/Green Day көрмесінде Бублик бірінші, Гаврюша үшінші орын алды. Жеңістер үшін жүлделер канадалық өндірістің фиксаторы және малға арналған электронды таразы болды.
Енді бұқалар келесі жылы ересек жасқа жетіп, табында жұмыс істей бастау үшін фермада өседі. Мұнда тағы сапалы жас мал өседі - сатуға. Рас, соңғы уақытта сұраныс нашарлады. Мұның себебі - жеңілдетілген несиелеудің мемлекеттік бағдарламасын қысқарту.
- Өткен жылға дейін сатуда ешқандай мәселе болған жоқ, - деді Нұртуған Манап. - Бізде қашарлардың 80% - ы қора кезеңінде сатылды. Өткен жылы олар қыста қала бастады. Мұның бәрі қаржыға қатысты. Фермерлердің ақшасы жоқ. Барлығына жақсы мал керек.
Тақырып бойынша оқу: Цифрландыру qazaq aqbas үздік бұқаларын анықтауға қалай көмектеседі?
Шаруашылыққа барлық жоспарларды жүзеге асыруда сәттілік тілейміз, ал біз өзіміз АгроКараван Ет 2023 бағыты бойынша әрі қарай жүреміз. Еске салайық, ElDala.kz командасы бұл жобаны Қазақтың ақбас тұқымының республикалық палатамен және BaiBolsyn.kz ашық аграрлық нарықпен бірлесіп жүзеге асыруда.
