Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
МДТШ тұқымының шығымы 100 кг / га-ға жақындап қалды. АгроКараван, 2 күн
Ауыспалы егісті ауыстыру қазақстандық егін алқыптары құнарлылығының төмендеуіне әкелді. Көптеген фермерлер белгілі бір себептерге байланысты бірнеше жыл бойы дақылдарды сол бұрынғы учаскелерге отырғызып, топырақ құнарлығын төмендетеді. Нәтижесінде – өнімділік төмендеуі және ауылшаруашылық өнімдерінің сапасының нашарлауына әкеп соғады. Сонымен қатар, минералды тыңайтқыштар көбінесе құнарсыз жерге қолданылмайды, ал қоректік заттардың таусылуын қайтадан қалпына келтіру оңайға соқпайды.
Осындай тәсілмен өсірілген күнбағыстың сапалы болуы қиын. Бұл дақыл жерден пайдалы элементтерді көп алатыны соншалық, әр маусымнан кейін ол аймақ жеті жыл бойы демалуы керек. Әйтпесе, жер қалпына келіп үлгермейді. Тағы бір қауіпті жағдай - бұл күнбағыс егетін аймақтағы, оның ішінде тек күнбағыста пайда болатын паразиттер мәселесі де бар.
Жермен қалай жұмыс істеуге болатынын (және қажет екенін) көру үшін Агро Караван 11 мамырда Шығыс Қазақстан облысының Солнечное ауылына барды, мұнда Майлы дақылдардың тәжірибелік шаруашылығы жұмыс істейді.
Ережеге сай емес
МДТШ –шаруашылығының жермен жұмыс істеу тәсілі басқаларға үлгі болады, олар туған жерге ерекше қамқорлықпен қарайды. Бүгінгі күні мұндай ұстаным, өкінішке орай, ережеге сай емес ерекше жағдай болып табылады.
Шаруашылықта 7,6 мың гектар алқап бар, бірақ егін егу тәртібін сақтай отырып, күнбағысқа жылына 500 гектардан артық емес жер бөлінеді. Бұл жерді сақтап қалуға және одан барлық құнарлылығын сығып алмауға деген ниетпен байланысты. Мұнда өсірілетін ауылшаруашылық дақылдарының топырағын табиғи түрде қалпына келтіруді қамтамасыз ету үшін ауыспалы 13 түрі жатады.
Тақырыпқа байланысты оқу: Қазақстанда 22,8 млн гектар алқапқа егін егіледі
Сонымен бірге олар топырақтың минералды құрамын толықтыруға бар күштерін салады.
«Жасыратыны жоқ, бүгінде Қазақстанда да егістік алқаптарға тыңайтқыштар өте аз мөлшерде енгізіледі», - дейді МДТШ бас агрономы Серік Хамзин (суретте). - Өндірістік зауыттардан алынған ақпаратқа сәйкес, бұл көлем гектарына 4-тен 6 кг-ға дейін қосылады. Ал біздің шаруашылық гектарына 80 - 100 кг саламыз.
МДТШ Ресейден, Өзбекстаннан және Түркменстаннан әкелінген тыңайтқыштарды да, отандық зауыттардың өнімдерін де қолданады. Атап айтқанда, ElDala.kz порталының АгроКараван шеруін ұйымдастырушы серіктесіне айналған «Қазфосфат» ЖШС-ның фосфат тыңайтқыштарын пайдаланады.
Тақырыпқа байланысты оқу: Мұқаш Искандиров: Егін өнімділігінің басты талабы-топырақпен жұмыс істеу
Сонымен бірге ылғалды сақтау және эрозияның алдын алу үшін МДТШ -да топырақ өңдеу 22 - 25 см тереңдікте жүргізіледі.Сол сияқты үш жыл бойы бұл жерлерде соқа қолданылмады. Алаңның көп бөлігі минималды технология бойынша өңделеді, ал 15% -ына тұқым тікелей себіледі. Негізгі мақсат - барлық салаларды нөлдік технологияға ауыстыру. Бұған қол жеткізу оңай емес, ол үшін жан-жақты жұмыс жүргізілуі керек.
Дәл егіншілік элементтерін қолдану алдыға қойылған мақсатқа қол жеткізуге көмектеседі.
-Адам ауырып қалса, дәрігерге жүгінеді, ең алдымен емдеу үшін дұрыс шешім қабылдап, диагноз қояды, - деді Серік Хамзин. «Сондықтан өткен жылы біз«Дархан дала» компаниясының зертханасымен байланысып, топыраққа 100% агрохимиялық талдау жүргіздік. Алған нәтижелердің көмегі көп болды. Яғни, менің төрт алқабымда жағдай қиын болатын, мен не істерімді білмей жүрген едім. Жасалған зерттеу нәтижелері топырақта күкірттің мөлшері аз екенін көрсетті. Біз қажетті тыңайтқыштарға тапсырыс бердік, енді проблемаларды шешеміз.
Сондай-ақ, дәл егіншілік пен цифрландыру технологиясын қолданып, тыңайтқыштарды қосатын боламыз, алатын өнімнің картасын жасаймыз және т.б. Шаруашылықта вегетациялық кезеңнің барысын бақылауға мүмкіндік беретін Cropio жүйесі енгізілген.
Рекордтық «Курьер»
Жерге қамқорлық жасағанда ғана жақсы өнім алуға болады: МДТШ егістігінің өнімділігі көптеген фермерлер үшін қол жетпес керемет көрінеді.
-Бірде мұндай жағдай болған еді: астанада өткен семинарда мен бас агрономнан егістіктегі күздік бидайдан 88 кг / га өнім алдық деген хабарлама алдым, - деді МДТШ директоры Мәулен Атаханов. - Бұл жаңбыр жақсы жауатын егістік екенін айтқым келеді. Мен бұл жаңалық туралы солтүстік қазақстандық әріптестеріме айттым. Бірақ олар менің сөзіме сенбеді, мен сегіз сандарының арасына үтір қоюды ұмытып кеткен шығарсың деп олар маған әзілдеді. Бірақ бұл шындық болатын. Әрине, бұл учаскедегі өнім рекордтық көрсеткіш еді, бірақ біз қазір шаруашылықтағы орташа өнімді осы мөлшерге дейін жеткізуді жоспарлап отырмыз.
Топырақпен жұмыс істеумен қатар, мұнда жоғары сапалы тұқымдарды пайдалану да керек. Бұл майлы дақылдардың тәжірибелік шаруашылығында элиталық тұқымдарды өсірумен өздері айналысады, өздері жасайды.
Майлы дақылдардың тәжірибелік шаруашылығы 1965 жылы Алтай өңірі мен Сібір аумағына арналған астық тұқымын жасауға мамандандырылған Краснодар ауылшаруашылық ғылыми-зерттеу институтының филиалы ретінде құрылған болатын. Алайда Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін байланыс үзілді.
- Бірақ соңғы төрт жылда біз осы тәжірибені жаңартып, ғылыми орталық қазір В.И. Лукяненеко атындағы Ұлттық астық орталығы деп аталатын Краснодар ғалымдарымен тағы да тығыз ынтымақтастықта жұмыс істеуді бастадық, - деп айтты Мәулен Атаханов. - Қазір біз астық түрлерін көбейтудеміз және олардың тұқымдарын Орталық Азияға жеткізетін олардың ресми дилері болып табыламыз. Мысалы, олардың «Курьер» жұмсақ жаздық бидайының тұқымы фермерлерді қатты қызықтырады. Осы сұрып тұқымдарының арқасында өткен жылы Қарағанды облысының «Шанс» ШҚ шаруа қожалығы гектарынан 100 центнерден өнім алды.
Сонымен қатар МДТШ селекционерлері жыл сайын әр түрлі дақылдардың үш-төрт сорттарын немесе будандарын жасайды.
Ғылыми жұмыстар
Жалпы, МДТШ ғылым бөлімінде үш бағыт бар - бұршақ тұқымдастар (соя және бұршақ), майлы дақылдар (күнбағыс), дәнді дақылдар (бидай және арпа). Наталья Григорчук МДТШ -та жақын кезде, 2018 жылы ашылған соя өсіру зертханасына жетекшілік етеді. Қазіргі кезеңде сояның бес жаңа сорты жасалды, олар Шығыс Қазақстанның табиғи-климаттық жағдайына жақсы бейімделген. Қысқа уақытта өсетін барлық түрлер (ультра-ерте, ерте пісетін және ерте пісетін) - Нұр Плюс, Отан плюс, Атамекен, Прогресс және Таң деп аталады.
Аталған сұрыптардың өнімділігі жоғары, олар гектарына 2 тоннадан (ерте пісу үшін) 3,5 тоннаға дейін (ерте пісетін) құрғақ жерде өседі.
-Біздің өсіретін сұрыптарымыз қысқа мерзімде піседі олар табиғи түрде өнеді, жасанды құрғатуды және қосымша кептіруді қажет етпей піседі», - деп атап өтті Наталья Григорчук. - Біздің сұрыптарымыз Шығыс Қазақстан облысынан басқа, солтүстікте де, оңтүстікте де басқа аймақтарда жақсы өседі.
МДТШ-та жасалған сұрыптардың басты артықшылығы - төменгі жағында жапырақтары 10 см-дей биіктікте өседі, бұл егін жинауды жеңілдетеді және шығынды азайтады. Сонымен бірге олар жатып қалмайды және бұзылмайды.
Бұл сұрыптардың соясындағы майдың мөлшері 20-23%, ақуыз 40-41% құрайды. Қазіргі негізгі мақсат - азық-түлік сұрыптарын жасау. Ол үшін құрамындағы тағамға қарсы заттардың (трипсин ингибиторларды) мөлшерін азайту қажет. Бұл мәселені селекционерлер шешу үстінде.
Тақырыпқа байланысты оқу: Әлемдік бағаның өсуі Қазақстандағы тыңайтқыштарға қалай әсер етеді
Күнбағыс будандарының селекциясы және тұқым шаруашылығы бөлімінің бастығы Сергей Щербань қазіргі таңда күнбағыс будандарының үшеуі –дәстүрлі түрдегі батыр буданы (өнімділігі 32 - 35 ц / га) және гербицидтерге төзімді екі гибридті Байқоңыр (37 ц/га) сынақтан өтіп жатқанын айтты және Байқоңыр (45 - 50 ц / га). Бұл будандар орташа және ерте пісетін топқа жатады, олардың өсу кезеңі 90-дан 110 күнге дейін созылады.
Сондай-ақ, кафедра әр түрлі ауруларға, зиянкестерге және арамшөптерге төзімді гибридтер жасалуда, жақын уақытта Қазақстанда белсенді түрде тарала бастаған көгеру, тот және сыпырғыш паразиттерін құрту бойынша жұмыстар жүргізілуде.
Суретте: Наталья Григорчук пен Сергей Щербань
Кафедрада жыл сайын 600-ден астам күнбағыс будандары сыналады, басқа да көптеген ғылыми жұмыстар жүргізілуде. Үлкен жемісі бар күнбағыс будандарын, сондай-ақ ультра ерте пісетін гибридтерді жасауға басты назар аударылады. Жаңа өнімнің экологиялық сынақтары тек Қазақстанның аймақтарында ғана емес, сонымен қатар шет елдерде де жүргізіледі. Атап айтқанда, Ресейде жасалады.
Сонымен қатар, МДТШ күздік және жаздық бидайдың жаңа сұрыптарын жасау үшін асылдандыру жұмыстарымен де айналысады. Биыл экологиялық сынақтар күздік дақылдардың 40-қа жуық және жаздық дақылдардың 20 –дай сұрыптарына жасалуда
Көшбасшы сенімі
Кез-келген тұқым шаруашылығының негізі - тазарту желісі болып табылады. МДТШ -да бұл жүйе жақсы және қуатты түрде жұмыс әстейді: 2013 жылы аталған ферма Petkus неміс техникасын сатып алды, содан кейін оған «Фокус» түсті сұрыптаушы құрылғыны қосты. Қазір мұнда тұқым дайындау барлық халықаралық стандарттарға сай жасалады. Ең жақсы көрсеткіш өткен маусымда жасалды - тұқым өндіруде әлемдік көшбасшылардың бірі болып табылатын швейцариялық Syngenta компаниясы, күнбағыс тұқымының қазақстандық егін жинауды жетекші еуропалық шаруашылық деңгейінде бағалап, дайындауды және орауды МДТШ -ға тапсырды.
- Біз сапа үшін жұмыс істейміз, сонымен бірге жақсы бағаларды да ұсынамыз, - деді Мәулен Атаханов. - Салмағы 10 кг болатын күнбағыс себетін техникалық құралдың бір бірлігінің бағасы 23-тен 28 мың теңгеге дейін жетеді. Бұл әлемдік көшбасшылардың бағасынан үш есе арзан. Бірақ біздің өнімдердің сапасы олардан еш кем емес.
2020 жылы МДТШ 10 мың тоннаға жуық тұқым сатты. Келесі жылы 20 мыңға жеткізу жоспарланып отыр, ол үшін арнайы жүк тасымалдау орталығы салынатын болады, онда қоймалар, өзінің теміржол желісі және серіктестерге өнімді жедел түрде әрі сапалы көлемде жөнелту үшін барлық қажетті жағдайлар жасалады. Экономикада бұлар бүкіл Қазақстанда және одан тыс жерлерде - Өзбекстанда және Ресейде бар.
Егін маусымына деген болжам
Қысқа уақытта пісетін сұрыптар мен будандарға баса назар аудару кездейсоқ іс емес. Табиғи- климаттық жағдайлар тек Шығыс Қазақстан облысында ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның басым бөлігінде өте қиын және болжауға келмейді. Дақылдарға бейімделу және құбылмалы ауа –райын жеңу қабілеті қажет.
- Өткен маусым ерекше болды, соған байланысты да өнім көрсеткіші де төмен болды, - деп еске алды Мәулен Атаханов. - Құрғақшылық екі айға созылды, мамырдан маусымға дейін, бір тамшы жаңбыр жауған жоқ. Бірақ біздің шаруашылық аймақтағы табиғаттың осындай тосын сыйларына дайын болды.
Айта кетерлік жағдай, климаттың қаталдығы күздік бидай дақылдарына қауіп төндіреді, ал шаруашылықтағы егіс алқабының көлемі- 1700 га құрайды. Бірақ биыл өнім 100% жақсы сақталып қыста бұзылмады. Бұл біз үшін көңіл қуантады және жалпы биылғы маусым өткен жылмен салыстырғанда қолайлы болады деп үміттенеміз. ШҚО-да жылдық орташа жауын-шашын мөлшері 420 мм құрайды, ал фермерлер қыста қар түрінде алмаған мөлшерді жазда жаңбыр түрінде түседі деп үміттенеді.
Тақырыпқа байланысты оқу: Қазақстандағы суармалы алқаптың ТОП-7 аймағы
Осы маусымда МДТШ алқаптарында көктемгі егіс 28 сәуірде басталды, ол 5850 га құрайды. Дәстүрлі түрде егін егу - рапс, арпа және бұршақ секілді суыққа төзімді дақылдардан басталды, содан кейін олар термофильді дақылдар, жүгері және жаздық бидай егуге көшті. Жұмысты 20 мамырда аяқтау жоспарланған, дегенмен ауа райына байланысты мерзім өзгеруі мүмкін. Жаңбыр жауса баршамыз қуанар едік.
-Бізге қазір жауын-шашын өте қажет, - деп атап өтті Серік Хамзин. - Топырақ өте құрғақ, ал тұқымдарға ылғал қажет, оларға судың жетіспейтіндігін байқауға болады. Біз табиғаттан қолдау күтеміз, жаңбыр болады деген үміттеміз.
Табиғаттағы тепе-теңдік
Егін егу науқанында біздің шаруашылық - түйіршікті тыңайтқыштар мен сұйық тыңайтқыштарды себетін, топырақты өңдемей-ақ, қопсытқышты салуға мүмкіндік беретін заманауи техника John Deere 1890 құрылғысын қолдануда. Ол 9 сериялы John Deere шынжыр табанды тракторымен бірге жүреді.
Тақырыпқа байланысты оқу: «Б-Агро» күнбағыс бағасы жоғары болады деп болжам айтуда
Шаруашылықтың жинайтын өнімдерінің көптігіне қарай қарапайым жабдықтарды қолдану мүмкін болмай отыр, жай техникамен соншалықты көлем жиналмайды. Осыған байланысты аталған шаруашылық сапалы, заманауи John Deere комбайндарын сатып алуда.
- Біз барлық техникаларымызды жасыл түске бояғымыз келеді, - деді Мәулен Атаханов. «Бұл жабдықтардың сапасы да жақсы, қызмет көрсету деңгейі де жоғары, сонымен бірге бұл John Deere тракторлары қазір Қазақстанда бірінші орында тұр.
Көктемгі егісті дақылдардың түрі бойынша келесідей алқаптарға бөлінді: 1100 га жаздық бидай, 1200 га арпа, 427 га күнбағыс, 977 га жүгері, 500 га рапс егілді. Барлығы 13 дақылдың түрі бар. Атап айтқанда, екеуі жаңадан әкелінді - тәтті беде және судан шөбі, олар өзіміздің мал шаруашылығымызға жем шығаруға пайдаланылады.
Тақырыпқа байланысты оқу:2019 жылғы Қазақстандағы сүт өндіретін ТОП-69 ірі компания
