Суармалы жерлер бойынша ТОП-7 өңір

Облыстағы суармалы жерлердің жалпы ауданы 573,9 мың га құрайды, оның ішінде 2019 жылы 509,1 мың га ауылшаруашылық дақылдарын егуге пайдаланылды, пайдаланымағаны 64,8 мың га (11%).

Жердің пайдаланбау себептері: жер асты суларының жақын жатуына байланысты – 4,9 мың га, тұздануға байланысты – 10,5 мың га, сумен аз қамтылуға байланысты – 15,7 мың га, әртүрлі экономикалық және қаржылық себептермен – 33,7 мың га.

Суармалы жерлердегі егістік алқаптарының құрылымында ең үлкен алаңды мақта дақылдары алып отыр – 131,3 мың га, көкөністер, бақша өнімдері, картоп – 117,7 мың га, жемшөп дақылдары – 105,4 мың га, дәнді дақылдар – 68,6 мың га, көпжылдық шөптер 63,5 мың га. Күріш егуге 3,5 мың гектар жер пайдаланылды. Облыста 1 гектар мақталық алқаптан орташа 26,5 центнер,  картоп алқабынан – 204,5 центнер, астық алқабынан – 25,7 центнер, күріш алқабынан – 71,2 центнер өнім алынады.

Алматы облысында суармалы жерлердің жалпы ауданы 2019 жылы 583,1 мың га құрады, оның 479,4 мың га ауылшаруашылық дақылдарын егуге пайдаланылса, пайдаланылмағаны 103,7 мың га (18%). Суармалы жерлердің игерілмеу себептері: су басу және батпақтану – 6,4 мың га, топырақтың сортаңдануы – 5,5 мың га, шаруашылық-қаржылық себептер бойынша – 65,1 мың га, суару желісінің бұзылуы – 26, 7 мың га.

Тақырып бойынша оқыңыз: Алматы облысында арнайы комиссия суғаруға арналған суды бөлетін болады

Суармалы жерлерде майлы дақылдар 169,0 мың га, дәнді дақылдар – 80,1 мың га, көкөністер, бақша дақылдары, картоп – 76,2 мың га, техникалық дақылдар – 11,2 мың га алқапты қамтыса, 10,3 мың га күріш үшін пайдаланылады.  Соя дақылдарының орташа өнімі 1 гектардан 20,8 центнер, бидай – 18,8 центнер, жүгері – 77,8 центнер, күріш – 41,6 центнер, қант қызылшасы - 366,0 центнерді құрады.

Өңірдің суармалы жерлерінің жалпы ауданы 251,0 мың га құрайды, оның ішінде ауыл шаруашылығы дақылдарын егуге 194,5 мың га пайдаланылды. 2019 жылы 56,5 мың га суармалы жер келесі себептерге байланысты пайдаланылмады: жерлерді су басу – 4,2 мың га, тұздану – 0,3 мың га, суару және коллекторлық-дренаждық жүйелердің ақаулығы – 1,3 мың га, суару каналдарын тексеруден өткізудің қамтамасыз етілмегендігі – 3 мың га және әртүрлі шаруашылық-қаржылық себептерге байланысты – 47,7 мың га.

Облыстың егіс алқаптарының құрылымында дәнді дақылдар, көкөністер, жемшөп дақылдары басым болды. Астық егумен 97,4 мың га алқап қамтылды, оның ішінде күріш егілген алқап 87,9 мың га жетті. Облыста 1 гектар күріш алқабының орташа өнімділігі 60,3 центнер, жүгері астығы – 36 центнер, күздік бидай – 25,6 центнер, арпа – 8,4 центнер, тары – 28 центнер, көпжылдық шөптер - 49, 5 центнер, картоп – 167,5 центнер.

Облыстағы бақыланатын суармалы жерлердің жалпы ауданы (алты әкімшілік аудан) 140,2 мың га құрайды, оның ішінде 124,8 мың га әртүрлі ауылшаруашылық дақылдарын егуге пайдаланылса, ал пайдаланылмайтыны 15,4 мың га (11%). Жердің пайдаланылмау себептері: шаруашылықтағы суару жүйесінің қанағаттанарлықсыз жағдайы – 11,25 мың га, топырақ жамылғысының тұздануы – 3,3 мың га, су басу және батпақтану – 0,05 мың га, шаруашылық- қаржылық себептер бойынша – 0,8 мың гектар. Пайдаланылмаған жерлердің ең үлкен ауданы Шу және Талас аудандарында орналасқан.

Егіс алқаптарының құрылымында ең көп үлес салмақты жемшөптік дақылдар алады – 56,3 мың га, 31 мың га жерді көкөністер, бақша дақылдары, картоп дақылдары, 11,6 мың га дәнді дақылдар және 5,6 мың га алқапты көпжылдық шөптер алып жатыр. Қант қызылшасының 1 гектардан алынатын орташа өнімділігі 301 центнерге, астықты жүгері – 67,5 центнерге, бидай – 24,1 центнерге жетті.

Облыс бойынша суармалы жерлердің жалпы ауданы – 70 мың га. 2019 жылы оның 50463 гектары пайдаланылды.

Оның ішінде дәнді дақылдар – 11 981 га, майлы дақылдар – 3 503 га, жемшөптік дақылдар – 17 669 га, картоп – 12 241 га, көкөніс және бақша дақылдары – 5 069 га.

Барлығы облыс бойынша суаруға арналған 462 бірліктегі, оның ішінде Еуропаның, АҚШ-тың, Канаданың, Испанияның жетекші шетелдік компанияларының дисперстік суару технологиясымен 237 бірліктегі машина мен жабдық пайдаланылады.

Тақырып бойынша оқыңыз: Павлодарлық көкөніс өсірушілер Valleу суғару жүйесін орнатты

Ауыл шаруашылығы басқармасының мәліметінше, өңірде тұрақты суаруды дамыту үшін талдау жүргізіліп, перспективалы учаскелер анықталды, бұл суару алаңын 144,4 мың гектарға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді. Жалпы, облыста 28,9 мың га суаруды енгізу үшін 18,8 млрд теңгеге 9 жоба әзірленді.

Ақтөбе облысында 2019 жылы тұрақты суарылатын жердің жалпы көлемі 29,8 мың га құрады, онда картоп, көкөніс, бақша дақылдары,сондай-ақ жидектер мен жем-шөп отырғызылды және жиналды.

Сонымен қатар, облыс шаруашылықтары суарудың ең заманауи технологияларын белсенді қолданады: жер үсті және жер асты тамшылатып суару, сплинкерлік суару және жаңбырлата суару.

2021 жылға қарай өңірде тұрақты суарылатын пайдаланылатын жер көлемін 100 мың гектарға дейін жеткізу жоспарланып отыр.

Бүгінгі таңда облыстағы 91,6 мың га суармалы жердің 61,6 мың га ауылшаруашылық құрылымдарына берілген. 2019 жылы 21,6 мың га немесе 23% егілді.

Суару жүйелерін қайта қалыптастыру және жаңғырту жобасы аясында 2020 жылдан бастап 27,9 мың гектар суармалы жерді қалпына келтіру жоспарланған, бұл олардың пайдалану аумағын 50 мың гектарға немесе жалпы алаңның 54,5% -ын арттырады.

2020 жылдан бастап ирригациялық жүйелерді қайта жаңарту және жаңғырту жөніндегі жоба шеңберінде 27,9 мың га суармалы жерді қалпына келтіру жоспарланған, бұл оларды пайдалану алаңын 50 мың га дейін немесе бүкіл алаңды 54,5%- ға ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Болашақта бұл аудандар мына мақсаттарда пайдаланылады: жемшөп дақылдарын өсіруге – 18 мың га (65%), картоп – 8 мың га (28,6%) және көкөністер – 1,9 мың га (6,4%).