Инвестор аграрлық сектордың өсуінен қалай ақша таба алады?

Жаһандық азық-түлік нарығы екі жыл қатарынан үздіксіз өсіп келеді. Мұның себебі, әрине, пандемия, ол жеткізілім тізбегінің бұзылуына әкеліп, қорлардың жиналуына себеп болды. Нәтижесінде, ФАО азық-түлік өнімдерінің баға индексі 2021 жылғы қарашада 2020 жылғы қарашаның көрсеткішінен 27,3%-ға жоғары болды. Көш басында - майлы дақылдар. Астық та артта қалмауда: бидай 10 жыл ішінде рекордтық деңгейге дейін қымбаттады.

Бұл үрдіс жалғасады, өйткені осы жылдың күзінде Еуропадағы газ дағдарысы аясында тыңайтқыштар бағасы күрт көтерілді. Бұл 2022 жылы егін егу фермерлерге өткен маусымға қарағанда екі есе қымбатқа түсетінін білдіреді. Өндіріс шығындарының өсуін өтеу түпкілікті өнім бағасының өсуіне байланысты болады.

Бір жағынан, қалыптасқан жағдай азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша алаңдаушылық туғызады. Екінші жағынан, инвесторлар үшін тиімді инвестициялар үшін мүмкіндіктер ашады.

Тақырып бойынша оқу: Бидай бағасы 10 жыл ішінде рекордтық деңгейге жетті

Ауыл шаруашылығында азық-түлік өнімдері мен өндіріс құралдарының өсіп келе жатқан нарығында ақша табу мүмкіндіктері туралы ElDala.kz порталына Ольга Эм (суретте), қор нарығындағы активтерді басқару бойынша сарапшы, «Vitis Advisors Group» компаниясының бас серіктесі әңгімелейді.

Ашық нарық

Сарапшы ауыл шаруашылығына инвестиция салу инвесторлар үшін әрқашан дұрыс стратегиялық қадам деп санайды.

- Экономиканың құлдырауына немесе өсуде болуына қарамастан, адамдарға тамақ керек, - деді Ольга Эм. - Сондықтан ауыл шаруашылығына инвестициялар құлдырауға төзімді болып саналады. Әрине, әлемде халық саны көбейген сайын, біз ауыл шаруашылығының маңызды рөл атқаратынын көреміз.

Бұл ретте, сарапшы Қазақстанның ауыл шаруашылығына инвестиция салу әзірге тым тәуекелді екенін атап өтті. Сондықтан қазір шетелдік қор нарығы ұсынатын сенімді құралдарды таңдау қажет.

- Қазақстанға келетін болсақ, мен мұнда ауыл шаруашылығымен байланысты қандай да бір оң кейстерді еске түсіре алмаймын, - деп атап өтті Ольга Эм. - Біздің алып агрохолдингтерден бастап, «ҚазАгро» квазимемлекеттік холдингіне дейінгі кейбір дефолттар мен шығындар еске түседі. Бұл ешқандай жағымды эмоциялар тудырмайды. Сол себепті инвесторларға шетелдік активтерге қараған дұрыс.

Әрине, отандық агробизнестің әлеуеті бар, ел билігі Қазақстанның бүкіл экономикасының өсу перспективаларын онымен бірнеше рет байланыстырып отырғаны кездейсоқ емес. Алайда, бұл - болашақтың ісі, ал әзірге аграрлық секторда жұмыс істейтін қазақстандық компаниялар жеке инвесторларға бүгіннің өзінде шетелде қолжетімді болатын ашық және сенімді құралдарды ұсына алатынын күту ғана қалады.

Тақырып бойынша оқу: Катар Алматы облысындағы сүт зауытының құрылысына инвестиция салады

Айтпақшы, Қазақстанда қор нарығында жұмыс істеу үшін ресми лицензиясы бар 17 брокерлік компания тіркелген. Бұл компаниялардың тізімін ҚР Ұлттық банкінің сайтынан табуға болады. Қазақстандықтарға олармен ынтымақтастық құрған дұрыс, өйткені олардың қызметі бақыланады және бұл алаяқтықтан қорғайды.

Қорлар мен бондтар

Бүгінгі таңда өсіп келе жатқан әлемдік аграрлық нарықта қалай ақша табуға болатындығы туралы ұсыныстарға көшейік. Ольга Эм инвесторға ең перспективалы немесе ең аз тәуекелді болып көрінетін сегментте инвестициялауға мүмкіндік беретін бірнеше құралдарды бөліп көрсетеді. Таңдау әр адамның қалауына байланысты.

- Ең сенімді құралдардың бірі биржалық қорлар, ETF – Exchange Traded Funds сияқты құрал деп санауға болады, – дейді Ольга Эм. – Олар ауыл шаруашылығының әр түрлі салаларындағы әр түрлі компанияларға инвестиция салу арқылы позицияларды әртараптандырады. Сіз позициясы өзіңізге тиімді және сенімді болып көрінетін қордың акцияларын таңдай аласыз. Мысалы, ETF Teucrium Soybean (SOYBE).

Осылайша, Morgan Stanley сияқты ірі инвестициялық банктің немесе Fidelity Global Commodity Stock Fund (FFGCX) немесе North Square Oak Ridge Global Resources & Infrastructure Fund (INNAX) сияқты ірі басқарушы компанияның өнімі болып табылатын пай қорының қағаздарына инвестиция сала аласыз. Бұл жағдайда жеке инвесторға ашықтық пен алаяқтықтан қорғаныс қамтамасыз етілген.

Тақырып бойынша оқу: Өнім бағасының рекордтық өсуі өндірісте технореволюцияны қажет етеді

Экономикада аграрлық өндіріс маңызды рөл атқаратын елдерде - сол Бразилияда немесе Мысырда бондтарды сатып алу ауыл шаруашылығына инвестициялаудың одан да консервативті әдісі бола алады. Иә, мұнда кірістілік төмен, бірақ инвестициялардың қауіпсіздігі сенімділігі шамамен 100%-ды құрайды.

- Сондай-ақ, аграрлық секторға маманданған ірі халықаралық даму институттарының ауыл шаруашылық бондтарын іздеуге болады, - деп атап өтті Ольга Эм.

Жерден пайда

Тәуекел мен кірістіліктің оңтайлы арақатынасы сарапшы айтқан келесі құралды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бұл ауылшаруашылық жерлерін иеленумен байланысты. Сонымен қатар, шетелдік.

Марк Твеннің сөздерін еске түсірсек: «Жер сатып алыңыз, Құдай оны енді жасамайды».

- Егер инвестор жылжымайтын мүлікті жақсы көретін болса, ол ауыл шаруашылығы жерлеріне қаржы сала алады, - деп түсіндірді Ольга Эм. - Дүние жүзі бойынша шаруа қожалықтарын сатып алуға инвестиция салатын фермерлік жылжымайтын мүлік қорлары (REIT – Real Estate investment trust) бар - бұл АҚШ, Латын Америкасы, Еуропада. Фермерлік REIT мысалдары - Farmland Partners Inc (FPI) және Gladstone Land Corporation (LAND). Мұндай қорларға инвестиция салу несімен тиімді? Егер біз жерді тікелей сатып алуды шешсек, онда айтарлықтай соманы жинауымыз керек. Ал фермерлік REIT жағдайында кіру шегі әлдеқайда төмен, өйткені Сіз олардың акциялары түрінде белгілі бір үлесті сатып алып, инвестордың стратегиясына байланысты қысқа мерзімді немесе ұзақ мерзімді өсуді күте аласыз. 

Тақырып бойынша оқу: ЕАЭО елдері АӨК-те Аргентинамен өзара іс-қимылды жандандыруда

Қорлар қызметінің мәні - ауылшаруашылық жерлерін сатып алу, оларды кейіннен фермерлерге жалға беру. Мұндай формат тәуекелдерді әртараптандыруға мүмкіндік береді, өйткені әр қордың портфеліндегі фермалар мамандануы бойынша да (өсімдік шаруашылығы және мал шаруашылығы), өсірілетін дақылдар мен жануарлардың жиынтығы бойынша да ерекшеленеді. Қордың жалпы кірістілігі тұрақты болып қалады, өйткені егер осы маусымда кейбір дақылдардың немесе мал шаруашылығы өнімдерінің бағасы төмендесе, бұл ауылшаруашылық шикізатының басқа түрлерінің өсуімен өтеледі. Сондай-ақ, фермалар әлемнің әр түрлі бөліктерінде орналасқандығы маңызды, бұл климаттық тәуекелдерді азайтады - егер, мысалы, құрғақшылық Канададағы егінге теріс әсер етсе, қордың тұрақтылығы Еуропада немесе Аргентинада жоғары өнімді қамтамасыз етеді.

- Бұл инвестициялық қорларды басқарушы компаниялар құрылымдайды, олар өз акцияларын биржаға, жария қор нарықтарына шығарады, осылайша оларға білікті инвесторлар ғана емес, бөлшек инвесторлар да инвестиция сала алады, - деп түсіндірді Ольга Эм. – Яғни, кез келген адам қор брокеріне жүгініп, шот ашып, оған ақша құйып, брокерге өзі таңдаған қағаздың сауда кодын айтып, осы акцияларды сатып ала алады. Барлығы түсінікті және ашық. Сол сияқты, кез келген уақытта бұл қағаздарды сатуға болады - олар өте өтімді.

Тыңайтқыштардағы өсу

Егер инвестор REIT акцияларын сатып алу арқылы лендлордқа айналу перспективасына қызығушылық танытпаса, оны ауыл шаруашылығы шикізатын өсіруден бастап қайта өңдеуге, қаптауға және дайын тамақ өнімдерін сауда желілеріне жеткізуге дейінгі барлық тізбек бойынша жұмыс істейтін тігінен интеграцияланған компаниялардың акцияларын сатып алу мүмкіндігі қызықтыруы мүмкін.

- Дәл осындай толық құрылым өндірушіге ең жоғары табыстылықты қамтамасыз етеді, - деп түсіндірді Ольга Эм. - Мысал ретінде Fresh Del Monte Produce Inc (FDP), Adecoagro SA (AGRO) және Cresud (CRESY) келтіруге болады. Олар нарықтың ірі, тұрақты ойыншылары.

Аграрлық секторға инвестициялаудың өте қызықты, сондай-ақ тәуекелдердің қолайлы деңгейімен жоғары кірістілік күтілетін нұсқасы - қолдау көрсететін салалардан компаниялардың акцияларын сатып алу. Яғни, фермерлерді өндіріс құралдарымен – тыңайтқыштармен, ауыл шаруашылығы техникасымен, тұқымдармен және т.б. қамтамасыз ететін өндірушілер.

- Мысалы, инвестор астықтың шықпауына немесе кейбір дақылдар бағасының төмендеуіне алаңдауы мүмкін, - деп түсіндірді Ольга Эм. – Бұл жағдайда ілеспе салалар қатерден қорғалған. Өйткені, фермер кез келген жағдайда жабдық немесе тыңайтқыш сатып алады. Біріншіден, тыңайтқыштар мен тұқым өндірумен, екіншіден, ауыл шаруашылығы жабдығын өндірумен айналысатын компаниялар, үшіншіден, ауыл шаруашылығы шикізатын дистрибьюторлар мен қайта өңдеушілер инвестор үшін ерекше қызығушылық тудырады.

Тыңайтқыш пен тұқым сегментінде сарапшы екі компанияны бөліп көрсетті, олардың акциялары биылғы жылы өте жақсы өсім көрсетті. Бұл - Nutrient Limited (NTR) және Mosaic Co. (MOS). NTR қағаздары жыл басынан бері 48 доллардан 68 долларға дейін (42%), MOS қағаздары 22 доллардан 34 долларға дейін (54%) өсті. Тыңайтқыштар бағасының өсуін ескере отырып, бұл инвестициялар ең қызықты болды.

Тақырып бойынша оқу: ҚР агробизнесі Шанхайдағы көрмеде $100 млн келісімшарттар жасасуды жоспарлауда

Ауыл шаруашылығы машиналары мен жабдығын өндірушілерге келетін болсақ, сарапшы Deere & Co. (DE) және AGCO Corp. (AGCO) компанияларын бөліп көрсетеді. Ауылшаруашылық шикізатын өңдеу және азық-түлік дистрибуциясы сегментінде Archer Daniels Midland Co. (ADM) және Bunge Limited (BG) бағалы қағаздары назар аудартады. Бұл компаниялардың барлығы да осы маусымда жақсы өсу серпінін көрсетті.

- Бұл нұсқаны кез келген жағдайда өте жақсы қайтарымға ие болатын консервативті инвесторлар үшін ұсынуға болады, - деп атап өтті Ольга Эм.

Заңсыз Agricoin

Егер біз тәуекелі жоғары инвестициялар туралы айтатын болсақ, қазіргі уақытта Ольга Эм аграрлық сектормен байланысты криптовалюталарға инвестицияларды бөліп көрсетеді. Мұнда инвестицияны жоғалту перспективалары соншалықты үлкен, сондықтан сарапшы оларды мүлдем қолданбауға кеңес береді. Оның үстіне, криптовалюталар әлі де заңдастырылмаған.

- Әрине, криптовалютаның ерекшелігі мен блокчейн технологиясы ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер үшін өте тиімді бола алады, - деп атап өтті Ольга Эм. - Қазірдің өзінде агрикоиндер деп аталатын криптовалюталар бар, бірақ жосықсыз эмитентке жолығу ықтималдығы өте жоғары.  Сондықтан, мұндай құралға қаражат салуды шешкен кезде, жобаның артында кім тұрғанын түсіну үшін бәрін үш жүз мың рет тексеріп, шығарылым проспектісін мұқият оқып шығу керек.

Яғни, егер біз кенет сол John Deere құны ауылшаруашылық жабдығының бағасына байланысты болатын криптовалюта шығаратынын көрсек, неге оны сатып алмасқа? Бірақ бұл жағдайда осы криптовалюта эмитентінің John Deere компаниясымен үлестестігін мұқият тексеру керек. Егер бұл оффшорлармен байланысты түсініксіз компания болса, онда инвестицияларды жоғалту қаупі тым жоғары.

Басқаша айтқанда, криптовалюталар бүгінде рулетка ойынына ұқсас, тіпті сарапшылар да нарықтың қозғалысын болжай алмайды.

Тақырып бойынша оқу: Kazbeef Қазақстанда бірінші болып Global G.A.P. алды.

Сонымен қатар, жоғары тәуекелдермен байланысты болса да, аграрлық бизнестегі сауатты маман үшін өте қолайлы инвестициялау құралы бар. Өйткені, ол бұл тәуекелдерді есептеп, жақсы ақша таба алады. 

Сондықтан, ауылшаруашылық өнімдерінің нақты түріне бағаның өсуінен максималды пайда алғысы келетін инвесторлар үшін сарапшы фьючерстерге инвестиция салуға кеңес береді.

- Бұл опция нарықты талдайтын және болашақта қайда көшетінін болжай алатын алдыңғы қатарлы инвестор үшін жарамды, - дейді Ольга Эм. – Фьючерстік келісімшарттармен сондай-ақ биржадағы делдал арқылы саудалауға болады. Белгілі бір активке - жүгері, бидай, соя, қант, кофе және мақта жеткізуге арналған келісімшарттарға фьючерстерді сатып алуға және сатуға бұйрық беруге болады. Қосымша тәуекелдер бар, бірақ пайда әлдеқайда жоғары болуы мүмкін. Бұл опция хеджирлеуді (яғни, сақтандыруды) қаламайтын, атап айтқанда ақша тапқысы келетін инвестор үшін лайықты.

Ауыл шаруашылығы өнімдері бойынша фьючерстер саудасы негізінен Чикаго тауар-шикізат биржасында өтеді, CME-Chicago Mercantile Exchange.

Тақырып бойынша оқу: Қытай қазақстандық экспортқа қатаң шектеу қоя бастады

Қорытындылай келе, қазіргі уақытта әлемдік биржаларда бидайдың қымбаттағанын атап өтеміз. Өткен аптада ол тоннасына 315,5 доллардан 321,3 долларға дейін көтерілді. Бірақ ең қызығы әлі алда - дәстүр бойынша бағаның шарықтау шыңы көктемге келеді.

Сергей Буянов