ҚР сарапшылары күнбағыс экспортындағы тұқымды майға өзгертуді ұсынуда

QazTrade сауда саясатын дамыту орталығының бас директоры Арман Абенов ҚР мен әлемдегі майлы дақылдар нарығындағы жағдайды сараптай отырып, экспорт құрылымын өзгертуді, елдегі қайта өңдеуді кеңейту қажеттігін мәлімдеді. Бұл туралы ол өзінің Facebook парақшасында жазды.

«Болжам бойынша, 2021 жылы ЕО – да күнбағыс майын тұтыну көлемі 4 093 мың тоннаны, ҚХР – да-1 541 мың тоннаны, Үндістанда-2 724 мың тоннаны құрайды. Салыстыру үшін айтар болсақ, 2011-2012  жылы Еуроодақтағы тұтыну 3250 мың тонна, Қытайда – 469 мың тонна, Үндістанда – 1200 мың тоннаны құрады. Өнімді тұтынудың осылай өсуін ескере отырып, Қазақстанның Қытай мен Үндістан үшін «май беретін донор» болуға мүмкіндігі көп» - деп жазды А.Абенов. 

Бұл жағдайда Қазақстан майды тұтынудың артуына байланысты нарыққа қарай бейімделуі қажет.

Qaztrade басшысы атап өткендей, ҚР-да күнбағыс тұқымын өндіру соңғы бірнеше жылда екі есеге жуық өсті, бұл ретте жалпы тұқымның 64% - ы экспортқа шығарылады, негізінен Өзбекстанға (48%) және Қытайға (47%) жіберіледі. Қазақстандық май өңдеу зауыттарының жүктемесін қамтамасыз ету үшін негізінен Ресейден тұқым импорттауға тура келеді.     

Қазіргі жағдайда қазақстандық экспорттаушылар күнбағыс тұқымын зауыттарға қарағанда арзанырақ шығарады. Бұл Қазақстандағы күнбағыстың өнімділігі ресейлік өнімдерден екі есе, ал украиндық өнімдерден 2,5 есе төмен. ҚР – да орташа есеппен гектарына 10 центнер, Ресейде-18, Украинада-23 центнер шығады.   

«Covid-19 пандемиясына байланысты сыртқы нарықтарда майға сұраныстың артуы аясында тұқым экспортының өсуі мүмкін. Тиісінше, өңдеу үшін шикізат тапшылығы артып келеді. Ал бұл ішкі нарықты қамтамасыз етуде қиындықтар тудырады», - деп атап өтті Арман Абенов.

Оның айтуынша, @exportgov телеграмм-арнасында экспорттаушылар тұқымды шығаруға рұқсат қашан берілетіні туралы үнемі сұрақ қояды. Үш ай бойы ЕАЭО аясында күнбағыс тұқымын экспорттауға тыйым салынды, шілдеден бастап экспорттауға рұқсат беру тәртібі енгізілді, ол жаздың соңына дейін жалғасады. 

«Менің ойымша, әлемдегі майды тұтыну болжамдарын ескере отырып (және бізге жақын нарықтардың ішіндегі ең ірісі – Қытай), біз күнбағыс экспортының триггерін ауыстыруымыз керек: тұқымнан майға өту қажет. Бұл ретте ел ішінде күнбағысты қайта өңдеуді арттыруды ынталандыру жөнінде шаралар қабылдау керек: карантиндік аймақтарда өсірілген шикізатты қайта өңдеу мүмкіндіктерін пайдалануға тиіспіз. 1 га алқаптан жинайтын егіс мөлшерін арттыру қажет. Белгілі бір сәттерде (егін жинау маусымы) шикізат сатып алу үшін айналым қаражатын толықтыру үшін жеңілдікті кредит беру енгізілсін. Майлы дақылдарды сақтау үшін қазіргі заманғы инфрақұрылым салу талап етіледі. Шаруа қожалықтарын  шикізатты қайта өңдеуге өткізу бойынша ынталандыру қажет», - деп жазды QazTrade бас директоры.

Айта кетейік, бұған дейін Қазақстан АШМ-ы елдегі қайта өңдеуде қолданылатын  май тұқымдарына  субсидия енгізу жоспарлары туралы хабарлаған болатын. Сонымен қатар, Шығыс Қазақстан облысында май өндіретін екі зауыттың құрылысы  биыл аяқталып, жұмыс істейтін болады.