Біздің парақшамыздан Қазақстандағы агробизнестің соңғы жаңалықтарын бірінші болып біліп отырыңыз Facebook, арнада Telegram, бізге жазылыңыз Instagram немесе біздің пошталық жіберу.
Ақбастар нашар жайылымдарда қандай салмақ қосады
Қазақстанның климаты тез өзгеруде. Сарапшылардың айтуынша, біздің еліміздің аумағында жылыну үдерісі бүкіл әлем бойынша екі есе қарқынды жүріп жатыр. Алдағы онжылдықтарда бұл ауыл шаруашылығы үшін ауыр зардаптарға әкеледі: құрғақшылық жиі кездеседі, ал жайылымдардың өткізу қабілеті 2030 жылға қарай 10%-ға төмендейді.
Қыркүйектің екі аптасында ElDala.kz командасы Батыс Қазақстаннан Шығыс Қазақстанға дейінгі бес облысты аралап, АгроКараван Ет 2023 бағыты бойынша жүрді. Барлық жерде бізге малды азықпен қамтамасыз ету мәселелері туралы айтылды. Оның үстіне, әңгіме тек қысқы бағуға шөп дайындау туралы ғана емес, сонымен қатар жылдың жылы мезгілінде мал тұратын және олар жем-шөпке өз бетінше жетуі керек жайылымдардың кедейленуі туралы болып отыр.
Сонымен қатар, бұл мәселе елдің барлық аймақтарына әсер етеді. Мәселен, екі жыл бұрын жем-шөп тапшылығынан Оңтүстік және Батыс өңірлер зардап шеккен болса, биылғы маусымда Павлодар облысында аса ауыр жағдай қалыптасты. Бұл туралы бізге "АгроДаму" ЖШС директоры Руслан Букеев айтты. Оның айтуынша, жазда жайылымдар өртеніп, малды алғаш рет қосымша тамақтандыруға тура келді - сүр шөп фермадан әкелінді. Сиырлардың өздері де азықтануға мүмкіндік тапты - топтарға бірігіп, тоғайда үлкен ағаштарды жерге құлатып, жапырақтарын жеді.
Жайылымдардың азаюы - үлкен мәселе, өйткені дәл осы Қазақстан үшін дәстүрлі жайылымдық күтіп-ұстау еліміздің мал өсірушілеріне ет құнын төмен деңгейде ұстап тұруға мүмкіндік береді. Осының арқасында фермерлер сиыр етін сатып алу бағасының төмендігін ескере отырып, тек қана күн көреді.
Абай облысының "Болашақ" ШҚ басшысы Асланбек Оспанов сандармен бөлісті. Ол төрт жыл бұрын өзбек сатып алушылары бір килограмм ет үшін 1750 теңге төлегенін, ал қазір жергілікті көтерме саудагерлер тек 1600 теңге беретінін айтты. Бағаның төмендеуінің себебі - Қазақстанда мал экспортына квота енгізу, бұл шетелдік сатып алушылардың нарықтан кетуіне әкелді.
Егер фермерлерге жемді сырттан сатып алуға тура келсе, бұл бірден ет құнына әсер етіп, құрдымға әкеп соғады. Абай ауданынан келген «Дәурен» шаруа қожалығының басшысы Нұртуған Манап бізге соңғы жылдары өңірдегі көптеген шаруа қожалықтарының жай ғана жабылып қалғанын айтты. Қожайындары малдарын сатып, қалаға кетті. Өйткені, шөптің бағасы қымбаттап, «алтынға» айналды. Биылғы маусымда бір тонна шөп 50 мың теңге/тонна тұрады, бұл оның бағасын мал азығымен іс жүзінде теңестіреді. Фермерлердің мұндай азықтандыруға шамасы жоқ, өйткені олардың соңғы өнімі, яғни тірі мал немесе ет бағасы жылдар бойы көтерілген жоқ.
Неліктен Қазақстанның фермерлері осындай қолайсыз климаттық ғана емес, экономикалық жағдайларда да мал шаруашылығымен айналысуды жалғастыруда? Оларды Қазақстанның болашағы мал шаруашылығымен байланысты деген сенім ынталандырады және ерте ме, кеш пе бұл сала ел экономикасында басым салалардың біріне айналады. Сондықтан, фермаларды дамытуға қазіргі инвестиция - бұл өз елінің және отбасының болашағына инвестиция. Батыс Қазақстан облысының ErQanat Group компаниясының басшысы Мейрамбек Ахметов осындай ойларымен бөлісті.
Бұл жағдайда фермерлер қазақтың ақбас тұқымының пайдасына дұрыс таңдау жасаудың пайдасын көруде. Дәлірек айтсақ, qazaq aqbas өзінің генефондында қазақ малынан дарыған қасиеттерге ие. Ең бастысы, тар жайылымдарда да аман қалу ғана емес, сонымен бірге айтарлықтай жоғары қарқынмен, орташа есеппен тәулігіне 0,8 кг салмақ қосу мүмкіндігі. Бұл жағдайда шетелдік асыл тұқымды мал аштықтан өлу алдында болар еді. Қазақтың ақбасы шыдамдылығы мен жайылымдық жерде өсу қабілеті жағынан кез келген тұқымнан басым. Осыған Шығыс Қазақстан облысынан КХ Багратион 2 ЖШС басшысы Василий Воропай біздің назарымызды аударды.
Егер qazaq aqbas қарқынды бордақылау кезеңінде сапалы әр түрлі жемнің көп мөлшерін алса, онда оның басқа ата-бабасы герефордтың генетикасы көрінеді. Ет сипаттамалары да өзін-өзі білуге мүмкіндік береді. Мәселен, қарағандылық "АгроСистема" компаниясының бордақылаудағы бұқалары орташа тәуліктік салмағы 2,5 кг-ға жетіп, 13 айға дейін 530 кг-нан астам салмаққа жетті. Бұл туралы бізге шаруашылық директоры Айнура Мукаева айтты.
Әрине, құрғақ климат жағдайында жемшөптің жеткілікті мөлшерін қайдан алуға болатындығы туралы мәселе бәріне өзекті. Ал Қазақстан аумағында мал азығы барлық өңірлерге - малды қыста ұстау үшін қажет. Оңтүстік пен батыстың бір жерінде ол жыл бойы жайылымда жайыла алады, бірақ бір жерде ол жылына алты айға дейін мал қорада болады. Мұндағы жалғыз шешім - егістік алқапқа суару қондырғысын орнату. БҚО "Аманер" ШҚ директоры Қанат Досқалиев дәл осы жолмен жүрді. Шаруашылықта спринклер қондырғылары орнатылды, соның арқасында асыл тұқымды малдың фермаларын ғана емес, сонымен қатар жеке бордақылау алаңдарын да азықпен қамтамасыз ету мүмкін болды.
Жақсы жемделген qazaq aqbas оның маңызды артықшылығын - стейк әуесқойлары бағалайтын мәрмәр етінің ерекше дәмін ашады. Оған Ақмола облысынан келген «Новокиенка» ЖШС-нің директоры Ренат Шалкембаев назарымызды аударды.
Жалпы, қазақтың ақбас тұқымды малының генетикасы жақсы теңдестірілген және малға далада тіршілік ету және өсу үшін қажетті барлық қасиеттерді - температураның өзгеруіне төзімділікті, ашық қораларда қыстауға қабілеттілікті, далада өткізуге болатын жеңіл төлдеуді, жайлауда ұзақ аралықтарға еш қиындықсыз төтеп беруге мүмкіндік беретін күшті тұяқтарды берді. Осы қасиеттердің барлығы qazaq aqbas әрбір жаңа буынында сақталуы және күшейтілуі үшін селекциялық жұмыста одан әрі пайдалану үшін үздік бұқаларды іріктеудің заманауи тәсілдерін енгізу қажет. Мұның цифрлық жүйелердің көмегімен қалай жасалатыны туралы бізге Ақмола облысының "Новобратское и К" ЖШС бас зоотехнигі Александр Стрелец көрсетті.
Қазақтың ақбас тұқымының республикалық палатасы селекциялық-асыл тұқымдық жұмыстарға жетекшілік етеді. Оның директоры Бақтияр Өткелбаев тұқым ішінде бірнеше желі құру жоспарларымен бөлісті. Малдың белгілі бір ерекшеліктері болады, оларға назар аудара отырып, фермерлер малдың белгілі бір қасиеттерін таңдай алады.
Әрине, qazaq aqbas пайдасына Қазақстанның фермерлері патриоттық сезімдерге сүйене отырып таңдау жасайды:
"Мен патриотпын, ал qazaq аqbas - Қазақстанның ұлттық бренді. Сондықтан мен және менің әріптестерім оның дамуына қатысқымыз келеді. Біздің мақсатымыз - тұқымды әлемдік деңгейге шығару және халықаралық нарықта асыл тұқымды төлдерді сатуды бастау", - деді Батыс Қазақстан облысының "Лбищенское" ЖШС құрылтайшысы Арман Кабанов.
Осымен біз АгроКараван Ет 2023 шарасының соңына жеттік. Сапар барысында біз фермаларында болған барлық фермерлерге қонақжайлылықтары үшін алғыс айтамыз. Сондай-ақ жобаны қолдаған серіктестеріміз – Қазақтың ақбас тұқымының республикалық палатасы мен BaiBolsyn.kz ашық ауыл шаруашылығы нарығына сәттілік тілейміз.
